Poeloe Brayan, Belawan & zwembad

Gister reden we op de terugweg alweer door Medan. Het voelt bijna alsof we weer beetje thuis komen, deze vakantie. Wat is het toch een ongehoord grote, drukke en krioelende stad dacht ik toen. Vandaag gaan we naar een buitenwijk van Medan. Weer door Medan, weer druk. En het gaat maar door, het gaat maar door. Brommers, betor's, busjes, fietsen, wandelaars, auto's, vrachtauto's, veel vrachten, bungelend over brommers, of karren, of boven op bussen. Toeter, toeter, toeter: ik kom inhalen, toeter, toeter, toeter: hé, zie je mij wel? Ik wil er langs. Pas op..... toeter......

De huidige wijk Pulu Brayan was in de oorlog een vrouwenkamp, Poeloe Brayan. Het kamp lag en de wijk ligt aan de spoorlijn die richting haven Belawan gaat. De Deli Spoorweg Maatschappij (DSM) had hier allerlei gebouwen, werkplaatsen en allerlei huizen. Deze werden al vanaf voorjaar 1942 ingericht als vrouwenkamp, met kinderen. Susan, het is heel onwerkelijk, daar te lopen en jou als baby voor te stellen, samen met je tweelingbroer, moeder, oudere zus en broer, daar ergens in zo'n huisje. Opgepropt met 4 of 5 gezinnen samen. Nu is het erg troosteloos, verschrikkelijk. Hoe onvoorstelbaar naar moet het in '42-'45 zijn geweest. Een heel klein sprankje, een heel klein gelukje, in verder één groot drama, dat de Jap een tweeling zo bijzonder vond.

Ook rondom de haven ontstond een vrouwenkamp. Poeloe Brayan was met het vrouwenkamp van Brastagi het grootste kamp op de Oostkust van Sumatra. Er verbleven tussen de 1.200 en op het laatst zo'n 2.000 vrouwen en kinderen. Later werden veel vrouwen en kinderen overgebracht naar Aek Pamienke, veel zuidelijker gelegen op Sumatra. Velen moesten van Poeloe Brayan verhuizen naar Aek Pamienke, zo ook jij Susan, in '45. Zondag 27 augustus zullen we, met oma, met Susan en velen anderen, deze vrouwenkampen van Sumatra en Java, en alle andere eilanden van Indonesië, herdenken. Op Bronbeek. Ik begrijp dat er vandaag in de Gelderlander ook een stuk over is gepubliceerd, over de vrouwenkampen en de herdenking?

Belawan is nog steeds de haven van Sumatra. Zowel voor vracht als ook voor passagiers. Zij het dat dit nu twee verschillende en wat uit elkaar liggende havens zijn. Destijds, in Nederlands-Indië, was de haven veelvuldig toneel van verwelkomende en afscheid nemende verlofgangers, bezoekers, definitief vertrekkende Nederlanders. De diverse boeken en verhalen beschrijven het destijds als een levendige omgeving, waar je je ogen uit kon kijken. En tegelijkertijd heb ik ook dacht ik gelezen dat het eerst een haven was die nauwelijks bereikbaar was. Grote schepen bleven buiten, met kleine bootje naar de kust. Ik weet niet zeker of dat klopt. Dat de haven pas wat later helemaal is uitgebaggerd?

Rijdend richting de uit die tijd ook bekende watertoren van Poeloe Brayan, wordt de omgeving viezer en zwarter. De straten zijn vuil en vol, veel oude vrachtwagens. Afval ligt echt overal. Dat is in het algemeen al zo, maar hier is het nog erger. Tot onze schrik staat er zelfs een vrachtwagen-aanhanger vast, op het spoor! Veel mannen er omheen, kijkend wat er nu aan de hand is. Lekkere plaats..... De spoorwegovergang kent overigens ook geen afsluitende slagbomen. De trein toetert slechts en rijdt verder, met, zoals wij zien, een hele lange trein met containers. Het blijft oppassen en uitkijken hier.

De omgeving van de haven en de watertoren (Poeloe Brayan) zijn zeer deprimerend. Er staan nog allerlei oude huisjes van toen, oorspronkelijk neergezet door DSM. Wetend dat hier zoveel vrouwen en kinderen opgesloten zaten, wordt je er meer dan stil van. Vannacht regende het en alles stond onder water. Iedereen sloft en slobbert er vandaag doorheen. Met slippers of op blote boeten. Kinderen en volwassenen. Ik las eens dat het kamp Poeloe Brayan bij regen deels onder water liep. Nu, dat kan ik mij na vandaag nog beter voorstellen. Wat een schrikbeeld. En wat dan te denken van de latrines. Het zal voor elk kamp verschrikkelijk zijn. Ik heb het ook gelezen in diverse boeken. En oma, je hebt er ook over verteld. Ik ken de foto's uit de kampen, ik ken ook verhalen. En ik weet feitelijk helemaal niks........ Daar rondrijden nu, is naargeestig. Zowel met je hoofd bij het nu, als wanneer je terug gaat in de tijd. Het is een schrikbeeld en maakt wederom zeer nederig. Zowel naar mensen uit het heden, als naar de 'ervaringsdeskundigen', oma, Susan, uit de vrouwenkampen. En alle mannen uit die mannen- en jongenskampen. De mannen in de spoorwegkampen.

Na de havens bekeken te hebben, grauw, oud, vies, terug naar Medan. Ik wilde de havens graag zien, wetend dat het zo oud en triest zou zijn. Maar de omgeving waar kampen waren en waar veel levendigheid ooit was, wilde ik met eigen ogen aanschouwen. Inclusief een blik op de zee. We leren dat de boot tegenwoordig van Jakarta naar Medan en terug, met 2 tussenstops, er 2 dagen en 3 nachten over doet. Ook zien we een ongehoord groot schip in de haven liggen, met allerlei leidingen. Dit blijkt een Turkse boot, die Sumatra voorziet van extra stroom. Voor een periode van 5 jaar minimaal.

In Medan gaan Steven en Lars zwemmen in het oude zwembad. Ik ga nog wat foto's maken. In ieder geval één foto van achter het bad, zodat we hem naast een heel oude foto van de jaren dertig van Susan kunnen leggen. Wat nu een bad voor iedereen was, was in die tijd niet openbaar en dus niet voor iedereen toegankelijk. Tijden veranderen, herinneringen blijven bestaan. Het zijn mooie plaatjes, wederom. Steven en Lars ploegend door het water. Vorige keer was het water nog glashelder. Door het onweer van gister, en de vele regen, is het nu groen. De springplank, hoog en laag, is gesloten. Toch klimt Steven er even bovenop. Niet om te duiken. Het springgedeelte ontbreekt ook. Bij het verlaten van het bad, komen allemaal schoolmeisjes binnen, natuurlijk om te zwemmen. Die zien Lars en schrikken zich dood. Giechelen en verder lopen. Inmiddels een bekend tafereel.

We hebben ons 'zoek en gij zult vinden' programma van oma er op zitten. Wat ongelooflijk dat we dit allemaal bereikt hebben. Dat we zoveel hebben gezien. En zoveel van toen en nu bij elkaar hebben kunnen brengen. Pffff, spannende reis, een geweldige ervaring, met allerlei emoties. Hier en in Nederland. We hebben nog veel tijd om alle foto's en filmpjes, alle ervaringen van nu, gekoppeld aan allerlei verhalen van toen, met elkaar door te nemen. We gaan hoe dan ook nog heel lang daarvan samen nagenieten.

Vlak bij ons hotel, heb ik een bord gezien, met een Hollandse molen getekend en van een te ontwikkelen resort (je snapt het niet als je die overvolle en drukke straat ziet, een resort?). Maar goed, nog opvallender is die molen, lees Hollandse molen die getekend staat. Ik vraag Dedi er naar. Hij zegt dat ze daar echt een molen, van Hollands principe inderdaad, gebouwd hebben. En een park daarnaast aan het bouwen zijn, met veel woningen, allemaal in Nederlandse stijl. Nou dat willen we vandaag dus nog wel zien. En werkelijk, je snapt niet wat je ziet! Een echte molen, met overigens kortere wieken, en elektronisch aangedreven, anno 2016! Wel om het grondwater te reguleren. En grachtenpanden, opgebouwd als ruko's, boven woningen beneden toko's. En het hele te ontwikkelen resort, overigens voor vaste bewoning, geen vakantiepark, kent Nederlandse blokken. Texel, Rotterdam, Holten... en er staan 2 Nederlandse koeien. We bezochten die molen, mogen naar binnen. Één grote reclame voor Nederland. Natuurlijk met folklore, inclusief 'wooden shoes', orgelmuziek, promotie film. Dames, we kunnen zo de smartlappen daar zingen voor als we 60 worden..... De molen wordt straks een café-restaurant, nu wordt het ingezet als onderdeel van het marketing kantoor. Ook Dedi kijkt zijn ogen uit. En ik denk bij mijzelf: ..... een Nederlands park, gloednieuw in de buitenwijken van Medan. Speciaal. Verleden en heden.

Morgen een hele dag niets doen. Zitten, lezen, voorbereiden voor de herdenking 19 augustus, Birma - Siam en Pakan Baroe Spoorweg (samen met Lars), luieren. En dan twee dagen naar het oerwoud. Nou dat is weer heel andere koek volgens mij. Dat wandelen, dat is natuurlijk geen probleem. We gaan ook dat nog meemaken.

Nog vier nachten hier op Sumatra, dan is het avontuur hier op het eiland voorbij. Zondag vliegen we terug, maandag weer in Nederland.

De tijd vliegt, celpat sekali, als altijd, wanneer je het naar de zin hebt.